De stad Gent telt te mooie parochiekerken en gebedshuizen om er niet eens eentje binnen te stappen. Want een kerk is cultureel erfgoed dat de aanblik en de sfeer van de stad mee bepaalt, Of men gelovig is of niet. Maar vandaag vind je in de stad naast ooit actieve kerken, ook kloosters en andere heilige gebouwen, die sedert kort een nieuwe bestemming kregen. Van circusschool of tentoonstellingsruimte over charmehotel en kunstgalerij tot zelfs... supermarkt.
Wij beschrijven in dit artikel een aantal verrassende herbestemmingen voor verlaten en ontwijde gebeds- en godshuizen.
Galerie St-John – Nieuwpoort 2
Hou je van antiek of ben je op zoek naar een oude schilderij, een zeldzaam oud boek of een kunstvoorwerp voor je interieur? Dan is deze fraaie Gentse barokkapel, in de schaduw van de Sint-Jacobskerk, dé plek waar je het zal vinden. Al meer dan 30 jaar reizen de eigenaars heel Europa rond op zoek naar zeldzame collectiestukken. En wat dit oplevert, getuigt van een diepe passie voor kunst en antiek.
Het gebouw heeft een geschiedenis die bijna een millennium teruggaat. In haar huidige staat werd ze in 1748 ontworpen en gebouwd door de bouwmeester Bernard De Wilde, met een typische Gentse barokgevel. Maar voor deze heropbouw was het een godshuis en hospitaal. Hier werden sinds de 12de eeuw armen en zwakzinnigen verzorgd. In de 19de eeuw werd de kapel een gebedshuis voor de Gentse Anglicaanse gemeenschap, en werd ze aldus omgedoopt tot St-John’s Church. Hier haalde de kunstgalerie haar naam.
Kapel Norbertijnen – Drongenhof 2 (Patershol)
Na de vernieling van hun abdij in Drongen in de 16de eeuw bouwden de Norbertijnen deze laatgotische kapel, die tot dan als refuge fungeerde, uit tot een voorlopige abdij tot het einde van de 17de eeuw. Onder de Franse bezetting werd het opslagplaats.
Vandaag heeft het een mooiere bestemming gekregen binnen het kader van het project ‘Drongenhofkapel’, waarbij een aantal kunstwerken van drie bekende Gentse kunstenaars – Dirk Braeckman, Berlinde De Bruyckere en Wim Delvoye – naast andere kunstvormen worden samengebracht. Dit project wil kunstvormen uitnodigen tot een dialoog die de bezoeker in deze verstilde ruimte op een intense manier moet beroeren.
Kunsthal Gent – Lange Steenstraat 14
Tussen de dertiende-eeuwse muren van het voormalig Caermersklooster in het hartje van het Patershol, vind je Kunsthal Gent: een internationaal ontwikkelings- en presentatieplatform voor hedendaagse kunst.
In het weekend is Kunsthal Gent een toonplek voor beeldende kunst, in de week een werkplek voor kunstenaars en artistieke organisaties. Opkomende, gevestigde, lokale en internationale namen zijn er te gast. Zij presenteren er hun werk in tentoonstellingen of ontwikkelen er hun artistieke praktijk. Het programma vind je op de site visit.gent.be
Restaurant Parnassus – Oude Houtlei 122
In de Franciskanenkerk aan de Oude Houtlei biedt Parnassus een gezonde lunch, lekker en niet duur. Parnassus is een sociaal tewerkstellingsproject van vzw Ateljee. Mensen met een verminderde kans op de arbeidsmarkt worden er tewerkgesteld. Je kunt kiezen uit een dagschotel, een vegetarische schotel of zelf je maaltijd samenstellen aan het buffet. Donderdag is steeds een veggiedag. Je bent gewaarschuwd!
Sint-Machariuskerk – Prooststraat
Deze kerk bevindt zich aan de samenvloeiing van de Leie en Schelde in de wijk Macharius-Heirnis aan de Sint-Baafsabdij en niet ver van de passantenhaven Portus Ganda. Het is een neogotische kruisbasiliek opgetrokken in hardsteen en rode baksteen. In 2014 werd de kerk aangepast aan de noden van de moderne tijd. In de kerk vinden vandaag in overleg met plaatselijke verenigingen zoals de Buren van de Abdij o.m. concerten, lezingen, tentoonstellingen en voordrachten plaats. Er worden in de kerk geen misvieringen meer gehouden sedert 2017.
Monasterium PoortAckere – Oude Houtlei 56
Slapen als een monnik in een middeleeuws klooster? Het kan: boek gewoon je verblijf in Monasterium PoortAckere als alternatief voor een klassieke hotel of B&B.
Het monasterium is een echte oase van stilte, verloren in de draaikolk van de rumoerige stad! De historiek van het intieme monasterium gaat terug tot het jaar 1278. Wat eeuwenlang een verborgen klooster was, geeft vandaag zijn geheimen prijs. De sfeer is charmant, passend binnen de eenvoud van een neogotisch gebouw... maar is wel voorzien van een oplaadpunt voor elektrische wagens! Een kamer in Hotel Monasterium PoortAckere reserveer je online op de site visit.gent.be of via www.monasterium.be.
Circuskerk Malem – Oud-Strijderslaan 1
De kerk van Malem werd halverwege de jaren ’50 gebouwd in het midden van de sociale woonwijk Malem. Deze kerk en het aangrenzende schooltje waren er het hart van het katholieke verenigingsleven. Een merkwaardig gegeven omdat Malem ooit een krottenwijk was, waar hoofdzakelijk arbeiders en socialistische werkmensen woonden.
De parochiekerk genaamd Onze-Lieve-Vrouw Koningin van de Vrede, gebouwd in een typische landelijke neo‑romaanse stijl, kreeg in 2014 een nieuwe bestemming van de stad Gent. De vzw Circusplaneet kocht de kerk in 2015 en toverde die om tot een ‘community circus’, mede met de steun van de Vlaamse Gemeenschap en het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling.
De circuskerk van Malem werd een plek waar mensen samenwerken met circus als drijfveer. Een plek die aanzet tot dialoog en ontmoeting in deze buurt, en waar jong en oud circuskunsten kunnen aanleren en trainen. In de foyer van de kerk is iedereen welkom voor een drank, een babbel of met een idee. De circuskerk wordt tevens verhuurd voor diverse activiteiten (geen privéaangelegenheden) zoals workshops, lezingen, voorstellingen of aan vennootschappen.
“Gent telt 51 kerken, maar in meer dan 20 vinden geen christelijke erediensten meer plaats. Er wordt ijverig gezocht naar een nieuwe functie.”
Sint-Annakerk – Sint-Annaplein 46a
De Sint-Annakerk is het belangrijkste gebouw in Gent in Rundbogenstijl, een eclectische stijl met romaanse, byzantijnse en gotische elementen. Zowel het interieur als de omgeving van de kerk zijn beschermend als monument. In 2018 werd gezocht naar een zinvolle, economische bestemming voor de Sint-Annakerk. Een jaar later werd beslist dat het nieuwe stadsproject een veelzijdige invulling zou krijgen met een markthal, een restaurant en een winebar. De buitenruimtes zouden een publieke buurttuin en een natuur- en moestuin omvatten. Het voorste deel van de kerk zou toegankelijk zijn voor iedereen.
Na een jarenlange procedure werd in 2023 de nieuwe rechtmatige eigenaar voor een periode van 99 jaar bekendgemaakt. De supermarktketen Delhaize kreeg de kerk in erfpacht van de stad Gent, maar moest in ruil flink investeren in de restauratie van het gebouw en 99 jaar lang als een goede huisvader voor de kerk zorgen. Uiteraard liggen de miljoenensubsidies klaar voor dit beschermd monument en moeten alle betrokken partijen de historische waarde van het pand in ere houden en de restauratie uitvoeren met respect voor de cultuurhistorische elementen.
De plannen met de Sint-Annakerk zijn omstreden en kwamen de stad op veel kritiek te staan, maar Delhaize was de enige kandidaat en het bisdom had er geen bezwaar tegen. De vergunning voor Delhaize werd op allerlei manieren aangevochten, maar hield stand wegens... juridisch in orde!
Vermoedelijk gaat deze originele Delhaize-vestiging open in de loop van 2025, mogelijks begin 2026. De supermarktketen bevestigt dat dit project de kerk in alle grandeur opnieuw haar plaats zal geven in de binnenstad. Uiteindelijk wordt het gebouw volgens het bedrijf een ontmoetingsplaats: niet als kerk, maar als supermarktwinkel, restaurant en bar!
Maar ook...
In Gent en voorstad liggen momenteel diverse herbestemmingsprojecten op tafel. Zo moesten eind 2022 nog 18 ontwijde Gentse kerken nieuwe ‘uitbaters’ vinden: o.m. de kerken Sint-Antonius van Padua (Gentbrugge), Sint-Elisabeth (Groot Begijnhof), Sint-Jan-Baptist (Brugsepoort), Sint‑Jozef (Wondelgemstraat), Theresia van Avila (Muide), Christus Koning (Nieuw Gent), Sint-Therezia van het Kind Jezus (Boomstraat) en Sint-Coleta (Heuvelpoort). Vervolgens de Heilige Hartkerken (Sint-Amandsberg en Mariakerke), Onze-Lieve-Vrouwkerk (Drongen), Sint‑Antonius Abtkerk (Meulestede) en tenslotte de Heilig Kruiskerk (Sint-Amandsberg).
Ondertussen zou de Sint-Coletakerk onderdak bieden aan het Theater- en Filminstituut Stijn Brouns en de Sint-Elisabethkerk in het Groot Begijnhof naar de Anglicaanse kerk zijn gegaan. Voor de andere kerken zijn er plannen als cultureel centrum, als plek met een gemeenschapsfunctie (zoals bv. cohousing) of als turnzaal voor een aanpalende school.
